در تمامی کشورها نظام گمرکی در چارچوب برنامه های کلان اقتصادی آن کشور عمل می کند.در اکثر کشورها گمرک تحت پوشش وزارت دارایی یا وزارت اقتصادی است.
تاریخچه گمرک
گمرک سازمانی است مالی و اقتصادی که از دیر زمان در کشورها وجود داشته و در هر زمان بنا به مقتضیات زمان و خواست حکومت ها شکل و سازمانی خاص به خود گرفته است تا به صورت فعلی درآمده است .
گمرک سابقه ای به قدمت تاریخ دارد.در زمان اشکانیان گمرک به صورت اداره ای منظم کلیه اجناس وارده و صادره را ثبت می کرده و نکته جالب این است که حقوق گمرکی و عوارض گمرکی فقط از کالاهای وارده اخذ می شده است.
در ایران از قدیم الایام تشکیلات گمرکی وجود داشته از زمان ساسانیان ( حقوق گمرکی یک دهم ارزش کالا دریافت می شده است) صفویه ( عوارض گمرکی کالاها با توجه به بهای آن تعیین می شد) و دوره زندیه و قاجار .
تعریف گمرک CUSTOMS
گمرک سازمانی است دولتی که مسئول اجرای قوانین گمرکی و وصول حقوق گمرکی و عوارض گمرکی و صدوری و همچنین واردات، ترانزیت، صادرات کالا می باشد.
اجرای قانون امور گمرکی و سایر قوانین و مقرراتی که به عهده ی آن محول می شود و وصول درآمد برای دولت.
اهداف گمرک ایران
در واقع گمرک به عنوان مرزبان اقتصادی نظارت به اجرای صحیح و دقیق قوانین و مقررات دارد.
کنترل اجرای قوانین و مقررات در زمینه سیاست بازرگانی کشور قسمتی از اهداف گمرک است.
گمرک از طریق حقوق گمرکی،سود بازرگانی،عوارض گمرکی،از طرف وزارت امور اقتصادی و دارایی درآمد برای دولت ایجاد می کند که همه ی این هزینه ها تخت عنوان مالیات بر تجارت خارجی نامیده می شود.
ساختار سازمانی گمرک
گمرک اولأ سازمانی دولتی است، ثانیأ این سازمان تنها مسؤول و کارگزار اجرای قانون گمرک است، ثالثأ انجام تشریفات وتسهیل و تسریع انجام واردات ، صادرات و ترانزیت برعهده این سازمان می باشد.
رئیس کل گمرک:سمت معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی را داردو بالاترین مقام گمرک است.
ستاد مرکزی گمرک: بر مناطق دهگانه و گمرکات اجرایی در تهران(گمرکات مهرآباد، شهریار، غرب، جنوب تهذان، امانات پستی) سرپرستی دارد
معاونت امور گمرکی:دربرگیرنده دفتر واردات، دفتر صادرات، دفتر تعیین ارزش، دفتر تعیین تعرفه است.
معاونت حقوقی گمرک:دربرگیرنده اداره کل نظارت بر ترانزیت،اداره کل بازبینی،دفتر حقوقی و قضایی است.
معاونت اداری و مالی:شامل ادارات کل خدمات و تدارکات، امور اداری، امور مالی، تشکیلات و بودجه است.
وظایف گمرک
- اخذ حقوق گمرکی ، سود بازرگانی، هزینه های گمرکی، عوارض گمرکی و واریز به حساب سازمان های زیربط
- انجام تشریفات گمرکی واردات موقت، صادرات موقت، کابوتاژ، ترانزیت داخلی، ترانزیت خارجی . انتقالی و صدور مجوز واردات و صادرات و ترخیص کالا
- رسیدگی به تخلفات گمرکی
- فروش کالاهای متروکه
- انبار و نگهداری کالا
- تعیین ارزش و تعرفه کالا
- صدور پروانه ترانزیت و کنترل بر ترانزیت
- نظارت بر کابوتاژ
- جمع آوری و پردازش و انتشار آمار بازرگانی خارجی
- بازبینی اظهارنامه های وارداتی و صادراتی و اسناد ترخیص کالا
- اجرای قوانین مرتبط با بازارچه های مرزی، مرزنشینان، و پیله وران
- اعمال مقررات گمرکی درباره معافیت ها و ممنوعیت ها
- صدور پروانه حق العملکاری و نظارت بر آن
- مبارزه با قاچاق و تخلفات گمرکی
نقش گمرک
گمرک به عنوان مرزبان اقتصادی کشور نقش مهمی در وصول درآمدهای دولت دارد.
- الزامات قانونی در ورود و صدور کالا توسط وارد کننده یا صادرکننده رعایت بشود
- محدودیت ها و ممنوعیت ها وضع شده مراعات بشود
- معافیت ها و تخفیف های در صورت تطبیق مشخصات کالا به وارد کننده و صادر کننده داده بشود
- حقوق گمرکی و عوارض گمرکی وضع شده را وصول نماید.
- جمع‌آوری و پردازش و انتشار آمار بازرگانی خارجی (واردات، صادرات)
- رسیدگی و حل اختلافات ناشی از اجرای قانون و مقررات گمرکی فیمابین گمرک و صاحب کالا.
- بازرسی از گمرکات و نظارت بر عملکرد آنها
ارتباط گمرک با سایر سازمان ها
گمرک برای اجرای وظایف و تشریفات گمرکی با وزارتخانه ها و موسسات مختلفی ارتباط دارد.
مجلس شورای اسلامی:حقوق گمرکی و سود بازرگانی آن را تعیین می کند و اصلاحات آن را کمیته دائمی مقررات صادرات و واردات اعلام می کند.سود بازرگانی را هیئت وزیران تصویب می کند
وزارت اقتصاد:اجازه ورود و صدور کالا پس از انجام تشریفات گمرکی به عهده ی گمرک است .برای صدور موقت کالا و انجام تعمیرات وزارت اقتصاد گواهی می دهد.
وزارت بازرگانی:مسئول حسن اجرای قوانین صادرات و واردات وزارت بازرگانی است و تشریفات گمرکی طبق بخشنامه های وزارت بازرگانی جلو می رود.
بانک مرکزی:بخش عمده ای از سیاستهای خارجی با بانک مرکزی است.
سازمان استاندارد:گواهی استاندارد صادر می کند
سازمان بازرسی: برگ بازرسی
سازمان بهداشت: مجوز بهداشت
ابعاد اقتصادی گمرک
جنبه اقتصادی گمرک همان اجرای سیاست بازرگانی کشور است .کلیه فعالیت ها از جمله مالیات بر واردات و صادرات علاوه بر اینکه منبع درآمد برای دولت است دارای سه اثر عمده و اساسی اقتصادی است اثر تخصیصی(مالیات سرکت ها)، اثر توزیعی(مالیات بر درآمد)، اثر حمایتی(مالیات بر واردات و صادرات).
ابزارهای گمرک برای اجرای سیاست های دولت
موانع تعرفه ای و موانع غیر تعرفه ای
موانع تعرفه ای مبالغی است که دولت به عنوان مالیات غیر مستقیم از کالاهایی که به کشور وارد یا از آن خارج می شود اخذ می گردد.موانع تعرفه ای شامل حقوق گمرکی، عوارض گمرکی، سود بازرگانی، هزینه ها است.
