در تجارت بین‌الملل روشهای پرداخت متعددی وجود دارد که بازرگانان می‌توانند از آنها استفاده کنند. مبلغی که فروشنده در مقابل دریافت آن، مالکیت کالا را به خریدار انتقال می‌دهد، به روشهای مختلفی پرداخت می‌شود. در طول گذشت زمان، روش های پرداخت بین المللی تحولات بسیاری را برای به حداقل رساندن خطر عدم پرداخت به خود دیده است. فروشنده و صادرکننده، روش های پرداخت را با توجه به شرایط خود و همچنین شرایط اقتصادی و سیاسی انتخاب می‌کنند. انتخاب انواع روشهای پرداخت بین المللی موجب کاهش ریسک دریافت مبلغ توسط فروشنده می‌شود. در ادامه مقاله نحوه انتخاب و انواع روش های پرداخت بین المللی را شرح می‌دهیم.
امروزه تجارت بین الملل نقش مهمی در تامین نیازهای کشورهای مختلف جهان به کالاها و مواد مختلف دارد. بسیاری از کشورها بدون دسترسی و عدم امکان صادرات و واردات، برای ادامه زندگی مردم خود و حفظ اقتصاد کشور با مشکلات بسیاری روبرو می‌شوند. تجارت بین‌المللی این امکان را برای کشورهای دنیا به وجود آورده است که علاوه بر بهبود رشد اقتصادی، نیازهای خود را برطرف کنند. همچنین به تولید و صدور کالاهایی پرداخته شود که در آن دارای مزیت نسبی هستند.
انتخاب روش های پرداخت بین المللی
انتخاب روشی برای پرداخت به صورت توافقی بین دو طرف معامله انجام می‌شود و به عوامل بسیاری بستگی دارد. عواملی مانند:
- فرصت کسب اعتبار و هزینه‌های مربوطه
- موقعیت مالی طرفین و به ویژه خریدار
- موقعیت سیاسی، اقتصادی و قانونی در کشورهای خریدار و فروشنده
- تعداد دفعات معامله و مهلت پرداخت و مبلغ معامله
- فاصله جغرافیایی بین خریدار و فروشنده
- مدت زمان همکاری بین طرفین معامله و میزان اعتماد بین آنها
انواع روش های پرداخت بین المللی
روشهای پرداخت در معاملات بین‌المللی با توجه به عوامل مختلف، متفاوت است. فروشنده و خریدار با اعتمادی که به یکدیگر دارند و با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی و سیاسی، یکی از انواع روش های پرداخت بین المللی را در معامله خود انتخاب می‌کنند. روش های پرداخت بین‌المللی در معاملات بازرگانی عبارت هستند از:
- پیش پرداخت نقدی
- حساب باز – پرداخت در آینده
- وصولی – برات
- اعتبار اسنادی
- حواله ارزی
پیش پرداخت
از ساده‌ترین روش های پرداخت بین المللی که بر پایه اعتماد بین دو طرف صورت می‌گیرد، روش پیش پرداخت (Advance Payment) است که در آن خریدار باید ریسک تمام هزینه محصول را در ابتدا همراه با درخواست کالا، برای فروشنده پرداخت نماید. سپس باید منتظر بماند فروشنده کالا را برای او ارسال کند. شرایط استفاده از روش پیش پرداخت به صورت زیر است:
- فروشنده و خریدار به یکدیگر اعتماد کامل داشته باشند.
- قوانین و مقررات کشور خریدار مجوز پرداخت کامل وجه محصول را به خریدار بدهد.
- منع قانونی جهت صادرات و واردات کالا یا خدمت مورد نظر در کشور مبدأ و مقصد وجود نداشته باشد.
حساب باز
این روش (Open Account Trade) نقطه مقابل روش پیش پرداخت است. در واقع چنانچه روش حساب باز استفاده شود، فروشنده باید ریسک کرده و پس از عقد قرارداد، کالا را برای خریدار ارسال کند و مالکیت آن را در اختیار او قرار دهد. بنابراین در این روش نیز اعتماد و نبود موانع قانونی در کشورها نیز حرف اول را می‌زند. برای رفع ریسک روش حساب باز نیز تمهیداتی در نظر می‌گیرند. مثلا فروشنده کالا را به‌صورت مرحله به مرحله ارسال می‌کند تا پس از پرداخت هزینه قسمتی از بار، ادامه آن نیز فرستاده شود.
پرداخت براتی
این روش تکمیل شده دو روش قبلی است که برای اطمینان بیشتر طرفین و نیز تضمینی برای ارسال محصول یک سری برات بین آنها رد و بدل می‌شود. پرداخت براتی بسته به اینکه این برات به صورت مستقیم یا از طریق بانک از طرف فروشنده برای خریدار ارسال‌شده باشد به دو حالت وصولی و اسنادی تقسیم می‌گردد.
پرداخت بروات وصولی
در این حالت بعد از توافق، فروشنده همزمان با ارسال کالا، براتی را در وجه خریدار آماده می‌کند و می‌فرستد. این برات به طور مستقیم به دست خریدار می‌رسد که به روش پرداخت برات وصولی یا ساده (Clean Drafts) معروف است.
پرداخت بروات اسنادی
در حالت برات اسنادی (Documentary Drafts) صادرکننده (فروشنده) به منظور بالا بردن ضریب اطمینان و خطر ریسک کمتر، بروات را به جای ارسال مستقیم برای واردکننده (خریدار)، اسنادی در بانک کارگزار خود تنظیم می‌کند تا از طریق آن به بانک کشور خریدار ارسال شوند. بسته به نوع این بروات که دیداری باشند یا مدت دار، اسناد به خریدار منتقل و وجه آنها دریافت و به فروشنده تحویل داده می‌شود. چنانچه برات دیداری باشد، پس از انتقال اسناد به خریدار مبلغ دریافت می‌شود. اما در بروات مدت‌دار، خریدار اسناد را پشت نویسی و تضمین پرداخت کرده و آنها را می‌گیرد، سپس در زمان مقرر به بانک مراجعه و مبلغ را واریز می‌کند.
در بروات اسنادی، بانک تنها نقش واسطه را ایفا کرده و تضمینی برای پرداخت پول نیست. اما گاهی برخی از بانک‌ها، نام خود را بر روی بروات ثبت می‌کند تا به نوعی نشان دهنده ضمانتی برای فروشنده باشد.
اعتبار اسنادی
روش اعتبار اسنادی کم‌خطرترین روش پرداخت در بین انواع آن‌هاست که در سطح بین‌المللی بسیار طرفدار دارد. در روش پرداخت اعتبار اسنادی (Documentary Letter of Credit) که به پرداخت (LC) نیز شناخته می‌شود، خریدار پس از توافق با فروشنده، در بانکی واسطه، یک حساب به نام او افتتاح کرده و هر بار مبلغ بار را در این حساب اعتباری واریز می‌کند تا به فروشنده اطمینان خاطر دهد.
سپس بانک مطابق با اسنادی که از فروشنده کالا در کشورش دریافت می‌کند، به دستور خریدار هزینه توافقی را به او پرداخت می‌کند. بنابراین این روش هم به نفع خریدار است و هم فروشنده. هرچند معایبی نیز دارد که مهمترین آن زمانبر و هزینه بر بودن مراحل گشایش اعتبار اسنادی در بانک است.
