کابوتاژ یا کران بری (cabotage)، حمل کالا از گمرک یک کشور به گمرک دیگر همان کشور از راه دریا یا رودخانه‌های مرزی است. امروزه این حمل و نقل به صورت هوایی، خطوط ریلی و جاده‌ای نیز امکان‌پذیر است. کابوتاژ به روش حمل هوایی عبارت است از حمل و نقل مسافر، کالا یا محموله‌های پستی بین مبدا و مقصدی که در یک کشور باشد.
کالاهایی که از راه دریا یا رودخانه به مناطق آزاد حمل می‌شوند، اگر برای استفاده در این مناطق باشند شامل مقررات کران بری می‌شوند. در زمان ورود مجدد کالای کابوتاژ، نیازی به پرداخت عوارض گمرک و سود بازرگانی نیست، ولی هزینه‌های گمرکی باید پرداخت شود.
مقررات کابوتاژ
کالاهایی که صادر شدن آن‌ها از کشور مجاز است را می‌توان با انجام مقررات مربوطه به صورت کران بری حمل کرد. کابوتاژ کالاهایی که صادر شدن آن‌ها ممنوع است یا کالاهای مجاز مشروط، با تعهد از گمرک انجام می‌شود. در صورتی که اعتبار پروانه کابوتاژ برای رسیدن به گمرک مقصد گذشته باشد و تا ۳ ماه پس از انقضا صاحب کالا گواهینامه ورود به گمرک مقصد را ارائه نکند، کران بری به این صورت تلقی می‌شود که به مقصد نرسیده است.
گمرک‌های مجاز برای تشریفات کابوتاژ
خروج کالای کابوتاژی از خاک کشور و ورود مجدد آن، از مکانی می‌تواند صورت بگیرد که در آن گمرک وجود داشته باشد و آن گمرک برای انجام تشریفات کابوتاژ مجاز و باز باشد. گمرک ایران از طریق آگهی، لیست گمرکات مجاز برای انجام تشریفات کابوتاژ را مشخص می‌کند. در موارد استثنائی ممکن است حمل کالا به صورت کابوتاژ از گمرک خانه‌های دیگر نیز مجاز باشد اما این اجازه فقط از طرف اداره کل گمرک پس از رسیدگی ممکن است صادر گردد.
شرایط کابوتاژ
هر کالایی که صادرشدن آن از کشور مجاز است را می‌توان با انجام مقررات ذکر شده به عنوان کابوتاژ حمل کرد ولی اگر کالایی طبق قوانین ممنوع الصدور باشد برای کابوتاژ مورد قبول نیست، مگر این که مجوزی مخصوص از اداره کل گمرک داده شود.
شرایط کالای کابوتاژ
گمرک مواردی را می‌پذیرد که تشخیص دهد کالا می‌تواند به صورت کابوتاژ تا مقصد حمل شود. و همچنین طبق مقررات آیین‌نامه عمل می‌کند.
کالای کابوتاژ باید در زمانی که از طرف گمرک مبدا تعیین می‌شود، به گمرک مقصد برسد. مدت زمان را گمرک مبدا با توجه به وسیله نقلیه و مسافت و کیفیت مسیر و همچنین فصول مختلف سال معین می‌کند.
در صورتی که کالای کابوتاژ در مدت زمان تعیین شده به مقصد نرسد، به تشخیص رئیس گمرک جریمه می‌شود.
هرگاه کالای مورد اظهارنامه از نوع کالایی باشد که برای صادرات قطعی آن‌ها از کشور قیود و شرایطی طبق قوانین مربوط وضع شده یا در آتیه وضع شود، صاحب کالا یا نماینده او ملزم است که انجام آن قیود و شرایط را در صورت نرسیدن کالا به مقصد، قبلا و به نحوی که مورد قبول گمرک باشد تضمین یا تامین کند.
کالاهایی که صدور آن‌ها ممنوع یا غیر مجاز است، حمل آن به صورت کابوتاژ فقط با اجازه از اداره کل گمرک می‌تواند صورت بگیرد. صاحب کالای کابوتاژ باید مبلغی معادل ۳ برابر فوب کالا به صورت سپرده به گمرک در مقابل گرفتن رسید بپردازد. در مواردی اداره کل گمرک شرایط دیگری برای حمل آن کالا به صورت کابوتاژ تعیین می‌نماید.
صاحب کالای کابوتاژ باید پروانه کابوتاژ را در تمام مدت حمل، همراه محموله به همراه داشته باشد و محموله‌ها را از مسیرهای مجاز خارج ننماید.
در صورتی که در مسیر، حادثه‌ای رخ دهد و طی مدت زمانی که تعیین شده محموله به مقصد نرسد، باید با ذکر علت و موجبات تاخیر از گمرک مبدا درخواست تمدید زمان کرد. گمرک مبدا در صورتی که درخواست تمدید، قبل از پایان یافتن مدت زمان تعیین شده باشد و علل ذکر شده را موجه تشخیص دهد، می‌تواند مدت زمان را تمدید کند.
ولی اگر درخواست تمدید بعد از انقضا مدت اعتبار پروانه به گمرک برسد و گمرک مبدا علل درخواست را موجه تشخیص بدهد، با گرفتن حداقل جریمه موافقت می‌کند. هر تمدیدی که گمرک مبدا با آن موافقت کند، سریع به گمرک مقصد اطلاع می‌دهد.
برای کالای کابوتاژی که ممنوع الصدور یا غیر مجاز و یا مشروط باشد، اجازه تمدید در هر مورد باید به اطلاع گمرک مقصد نیز برسد و در صورتی که در خواست تمدید بعد از انقضا مدت پروانه کابوتاژ باشد، اداره کل گمرک ضمن موافقت با تمدید، میزان جریمه انتظامی که باید گرفته شود را تعیین می‌کند.
